Neanderthalers in midden Nederland
Artefacten van de Oude Neanderthaler, H. heidelbergensis (de Rhenen industrie)
In de
heuvels rondom de Gelderse Vallei komen werktuigen en afval van
werktuigproductie (artefacten) voor van Homo
heidelbergensis, de oude Neanderthaler. Ze zijn tussen de 180.000
en 200.000 jaar oud. De artefacten bevinden zich in de ondergrond, en komen
sporadisch te voorschijn bij werkzaamheden (groeves, weg-aanleggingen, etc.).
De artefacten zijn omgewerkt en opgenomen in een afzetting van de Rijn (ze zijn
dus ook iets ouder dan de Rijn afzettingen). De Rijn-afzettingen zijn snel na
hun vorming door het Saale landijs opgestuwd tot
heuvels, ongeveer 150.000 jaar geleden. Omdat de artefacten door mensachtigen
zijn gemaakt en onderdeel uitmaken van de ondergrond
zijn ze zowel voor archeologen als geologen interessant.
In de
jaren 70 en 80 is veel verzameld in groeves die toen nog actief waren in
midden Nederland, voornamelijk door professionele hobbyisten. Zie deze kaart voor een overzicht van vondstlocaties.
In een groeve bij Rhenen (Kwintelooijen) is een zeer
gedetailleerd gecombineerd geologisch-archeologisch onderzoek uitgevoerd door
de Geologische Dienst (toen in Haarlem) en het Biologisch Archeologisch
Instituut (Groningen). Op basis van archeologische en geologische argumenten
concludeert Stapert (1987) in zijn synthese dat het zeer waarschijnlijk om 1
archeologische traditie gaat, behorend tot het jonge Acheuleen
van het midden Paleolithicum. Hij noemt deze traditie de Rhenen Industrie,
vernoemd naar een stadje in buurt van de belangrijkste vindplaats.
Een wetenschappelijke tekst over werktuigen geproduceerd door o.a. Rhenen-industrie kinderen van de hand van Dick Stapert is hier te vinden
Een
belangrijke bijdrage aan het verzamelen van artefacten is geleverd door Jonny Offerman-Heykens.
Interview
met Jonny op Archeoforum
Deze site laat een
selectie van vooral haar vondsten zien, om een indruk te geven van het
materiaal, zonder nadere uitleg.
Vindplaats voormalige groeve De Zanderij in Maarn
Vindplaats weginsnijdig
A28 tussen Soesterberg en Amersfoort
Vindplaats voormalige groeve Tammer in Soesterberg
Vindplaats voormalige groeves in Rhenen
Vindplaats voormalige groeve in Mook (Fred Kievits)
In
museum Het Rondeel in Rhenen en museum Hofland
in Laren worden een aantal werktuigen getoond. Meest spectaculair zijn de
vuistbijlen in Het Rondeel, alhoewel vuistbijlen niet typerend zijn voor de
Rhenen Industrie.
Foto's van de Vuistbijlen
Werktuigen in Museum Hofland, Laren
In de omgeving van Rhenen, in de groeves Kwintelooijen en Vogelenzang/Leccius de Ridder, is veel verzameld door A. Wouters en C. Franssen en zijn zoon M. Franssen. Zij hebben hier veelvuldig over gepubliceerd. De collectie van M. Wouters is nu eigendom van het Museon (Den Haag), de verzameling van M. Franssen is aangekocht door het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden
Nadere
informatie en literatuur verwijzingen kunnen worden gevonden in de volgende
artikelen:
Van de Biggelaar et al. (2017),