De sterkte van aardbevingen wordt weergegeven door de schaal van Richter. Deze schaal geeft door middel van een getal met decimaal (bijv. 6.4) aan hoe sterk de aardbeving is geweest. De schaal is niet lineair, maar logaritmisch. Dat betekent dat als een beving 1.0 zwaarder is dan een andere (5.0 in plaats van 4.0), de sterkte van de beving 10 keer zo groot was. De schaal van Richter geeft alleen de sterkte aan, niet wat de effecten van de aardbeving zijn. De schade hangt namelijk sterk af van allerlei factoren: hoe diep vond de beving plaats, wat voor ondergrond is aanwezig, wonen er veel mensen in het gebied, hoe sterk zijn de huizen (het grote probleem in Turkije!). Om toch een idee te geven van welke gevolgen een aardbeving van een bepaalde sterkte heeft:

(Bron Figuur (2))

Grafiek overgenomen van T. Camelbeeck (Belgische seismoloog, zie de website van zijn onderzoeks groep "Paleosis")

Zoals hierboven is vermeld hebben aardbevingen te maken met de beweging van breuken. Daarom vinden aardbevingen ook niet zo maar overal plaats. Een kaartje van de aardbevingen in Nederland en omgeving (witte cirkeltjes) laat zien dat ze geconcentreerd voorkomen langs bepaalde zones: breukzones (rode lijntjes).

(Bron Figuur (3))

Om te kijken wat er nu precies gebeurd tijdens een aardbeving, kunnen we mooi gebruik maken van metingen en observaties die zijn gedaan tijdens de aardbeving van Roermond op 13 arpil 1992. Dit was de zwaarste aardbeving in Nederland die is gemeten in de laatste 100 jaar.

De Roermond aardbeving had een sterkte van 5.4 op de schaal van Richter en vond plaats op ongeveer 17 km diepte. Tijdens een aardbeving treed er verplaatsing langs een breukvlak, bij de Roermond aardbeving was dat ongeveer 20 cm. Een grote schok komt nooit alleen. De Roermond aardbeving werd voorafgegaan (0.2 seconden voor de grote schok) door een aardbeving van 4.8 op de schaal van Richter. Na de grote schok werden er tot in Mei nog 200 naschokken gemeten met sterktes van wel 3.8 op de schaal van Richter.

Ja, het voorkomen van aardbevingen geeft aan dat de breuken in Nederland nog steeds actief zijn. Maar er zijn nog meer aanwijzingen voor recente breuk activiteit. Sinds de vorige eeuw wordt de hoogte van Nederland heel nauwkeurig gemeten en als je nu de resultaten van die hoogte metingen van vroeger en nu met elkaar vergelijkt dan kun je zien dat Nederland nog steeds in beweging is. Als je de hoogte metingen van aan beide zijden van een breuk zone vergelijkt kun je zien dat de beide zijden van de breukzone nog steeds ten opzicht van elkaar bewegen. De breuk zone is dus nog steeds actief.

(bron figuur (1))

Als je goed kijkt zie je dat het verschil in beweging tussen beide zijden van de breuk zone zo'n 6 cm is. De hoogte metingen zijn zo'n 20 jaar na elkaar uitgevoerd. Ook nu kunnen we dus uitrekenen hoeveel de breuk zone heeft bewogen. Dat wordt dan een relatieve verplatsing van 60 mm / 20 jaar = 3.0 mm verplaatsing / jaar !

Het blijkt dus dat de breukzone in 20 jaar 30 maal harder heeft bewogen als wat we uitrekenen als gemiddelde voor de laatste 2 miljoen! jaar.

Hoe kan dat ?

Er zijn een aantal redenen voor aan te geven:

1. Ten eerste zijn de hoogte metingen met 40 jaar verschil geologisch gezien een moment opname. Het lange termijn gemiddelde is een optel som van een heleboel verplaatsingen. Het kan zijn dat breuken soms de andere kant op bewegen.
2. Het is bekend van breuken dat niet steeds langs de hele breukzone breuken actief zijn, maar steeds weer een ander deel van de breuk zone actief is. Het kan zo zijn we hier net een stukje van de breuk zone hebben welke de laatste tijd actief is. Het is inderdaad zo dat we hier het mooiste (d.w.z. met de grootste verplaatsing) voorbeeld hebben genomen. Op andere plekken is nauwelijks een verplaatsing gemeten.
3. Andere factoren die bodemdaling kunnen veroorzaken zoals waterwinning, wat vooral sinds de industriele revolutie (sinds ongeveer 1850) heeft plaatsgevonden, kunnen ook van invloed zijn.

Overigens is het zo dat gedurende de tijd tussen de twee series hoogtemetingen er geen grote (> 3.5) aardbevingen zijn geregistreerd. Beweging langs breuken hoeft dus niet met aardbevingen gepaard te gaan, het kan ook heel geleidelijk gaan, kruip ("creep" in het Engels) noemen we dat.

Een interresante site over Geologie met o.a. aardbevingen, bodemdaling en door gaswinning geinduceerde aardbevingen is de Geofoon site