spanningsvelden

Als geoloog denk je echter al snel in grote tijdseenheden, vaak niet eens in duizenden maar in miljoenen jaren. Een miljoen jaar maal 3 milimeter per jaar betekent toch al 3 kilometer verplaatsing. Sommige gebieden op de aarde zijn zelfs in een mensenleven duidelijk niet stabiel en rustig, denk maar aan de aardbevingen in Turkije, Indonesië, Japan of de vulkaan uitbarstingen in Japan en Indonesië. Deze gebieden liggen vaak aan de rand van 'platen', zoals de verschillende stukken van de aardkorst heten.
Je kunt de aarde voorstellen als een appel waarbij de aardkorst is in feite de dunne schil is welke drijft op de vloeibare kern (het vruchtvlees). Door het "drijven" wordt breekt aardkorst in afzonderlijke delen, platen genoemd die ten opzicht van elkaar bewegen. Dat kan op drie manieren: uit, langs of onder en over elkaar. Al die bewegingen leveren nogal wat spanning op in de aardkorst. Als die spanning ergens groot genoeg wordt, zal de korst van de aarde op die plekken breken (breuken ontstaan). Je kunt je vast wel voorstellen dat dat met behoorlijke schokken kan gebeuren: aardbevingen	uit elkaar
	langs elkaar
	onder of over elkaar

Wat voor spanningen zijn er in de aardkorst van Nederland aanwezig en wat zijn daar de oorzaken van ?
Voor we kunnen inzoomen op Nederland en Limburg, moeten we het gebied eerst op een grotere schaal bekijken. Zoals gezegd bestaat de korst van de aarde bestaat uit verschillende stukken (platen) die ten opzichte van elkaar bewegen. Dit proces noemen we de plaat tektoniek of "continental drift", (mooie site met animaties hoe de continenten hebben bewogen) voor het eerst voorgesteld door de beroemde Alfred Wegener. Dat kan uit elkaar zijn (in het midden van veel oceanen), tegen elkaar (in het gebied van de Alpen of de Himalaya) of langs elkaar (meest bekende voorbeeld is de San Andreas breuk). Al deze bewegingen zorgen voor nogal wat spanning in de aardkorst. In het geval van Nederland en West Europa zijn er twee grote krachten die voor spanning zorgen:

1. het uiteendrijven van de continenten Europa en Amerika, met vorming van nieuwe korst bij de zogenaamde mid-Atlantische rug.

2. De botsing van de continenten Africa en Europa. Bij dit soort botsingen komen grote krachten vrij, want bijvoorbeeld de Alpen zijn hierdoor gevormd. De krachten zetten de continenten onder spanning.
STRESSNL.JPG (4199 bytes)

Bij elkaar opgeteld drukken deze twee krachten Nederland in een noordwest-zuidoost richting een beetje in elkaar. Loodrecht daarop (dus in noordoostelijke en zuidwestelijke richting) rekt de aardkorst in Nederland daardoor een beetje uit. Deze uitrekking van de aardkorst heeft grote gevolgen voor de structuur en
opbouw van Zuid-Nederland.

Opgeteld zorgen deze krachten voor een spanning in Nederland waarbij de aardkorst een beetje in elkaar gedrukt wordt in noordnoordwest-zuidzuidoost richting en loodrecht daarop uit elkaar getrokken wordt.

Gevolgen van de spanning
De aardkorst kan als je er tegen drukt best een stootje hebben, maar als je aan de korst trekt, vervormt de korst makkelijk. Dit vervormen gebeurt niet gelijkmatig, overal een beetje (zo als bij elastiek), maar geconcentreerd op een aantal plaatsen; de breuk zones Sommige delen van de korst zullen als gevolg van het uitrekken van de korst dalen (slenken) and andere delen zullen omhoog komen (horsten).

HORST EN SLENKEN.JPG (9477 bytes)
Door het uitrekken van de korst onstaan dus breuken, zones waar langs delen van de aardkorst ten opzichte van elkaar bewegen. Een beweging langs zo'n breukvlak vind niet constant plaats. Er wordt spanning opgebouwd die zich ontlaad als een bepaalde kritische waarde wordt overschreden. Dit kan gebeuren met een schok ---> aardbeving. (meer over aardbevingen, zie KNMI website of verderop op deze website).