Horsten en Slenken

Door het uitrekken van de aardkorst, bewegen de breuken. Als gevolg daarvan daalt in bepaalde zones de aardkorst (slenk), in andere komt de korst juist relatief omhoog (horst). In Zuid Nederland bestaat een heel systeem van horsten en slenken. In de figuur is te zien welke delen dalen (oranje) en welke delen omhoog komen (licht geel). Het gebied wat het snelst daalt in Nederland noemen we de Centrale Slenk (ook wel de Roerdal Slenk genoemd, naar een riviertje in Duitsland). Een ander gebied wat daalt is de Venlo Slenk. Daartussen ligt de Peel Horst, een smal gebied wat relatief hoog ligt (zie topografisch profiel). Ten zuiden van de Centrale Slenk ligt het Kempisch Plateau, een gebied dat de laatste 2 miljoen jaar licht is gedaalt. Ten opzichte van de Centrale Slenk heeft het Kempisch Plateau relatief weinig bewogen.

Een (verticaal overdreven!) topografisch profiel volgens de blauwe lijn laat dit duidelijk zien dat delen in Zuid Nederland hoger liggen (de horsten) dan andere delen (de slenken) lager.

Breuken zijn geconcentreerd in zones, logischer wijs breuk zones genaamd. Deze breuk zones bestaan uit een (groot) aantal breuken met de zelfde orientatie. Binnen zo'n breuk zone zijn een klein aantal breuken die het meest actief zijn en de meeste verplaatsing (tientallen meters per breuk) op zich nemen. Daarnaast zijn er vele kleinere breuk die   slechts kleine verplaatsingen (varierend  van enkele milimeters tot enkele meters) laten zien.

De belangrijkste breuk zones in Nederland liggen aan weerzijden van de Centrale Slenk (zie figuur bovenaan). De Peelrand Breuk zone begrenst de Centrale Slenk in het noordoosten. Te zien is in het topografisch profiel dat de Peelrand Breuk zone een bijna abrupte overgang is van het lager gelegen gedeelte naar het hoger gelegen gedeelte. De individuele breuken van de Peelrand Breuk zone liggen dan ook dicht bij elkaar in een nauwe zone. De Feldbiss Breuk zone, welke de Centrale Slenk ten zuidwesten begrenst, daarentegen geeft een minder abrupte overgang. De individuele breuken liggen hier dan ook wat meer uit elkaar en er zijn dan ook meerdere grotere breuken die elk een deel van de verplaatsing op zich nemen.

Hoe actief zijn die breuken ?

De totale verplaatsing langs de breuk zones is de som van al die grote en kleine breuken. In totaal is de Centrale Slenk zo'n 200 meter gedaald de laatste twee miljoen jaar (het Kwartiar genoemd, het geologisch tijdvak van de IJstijden). Deze relatieve beweging tussen de Centrale Slenk en de Peel Horst in die periode heeft dus plaats gevonden langs de breuken van de Peelrand Breuk zone. De beweging tussen de Centrale Slenk en het Kempisch Plateau heeft plaats gevonden langs de breuken van de Feldbiss Breuk zone. Met de gegevens kunnen we uitrekenen hoeveel beweging er gemiddeld per jaar plaatsvindt langs de breuk zones. 

200 meter verplaatsing / 2.000.000 jaar = 0.1 mm /jaar

Dit is natuurlijk heel weinig 0.1 mm / jaar. Dat is nog net 1 cm per eeuw, moeten we daar nu wakker van liggen, zeker als die verplaatsing nog verspreid wordt over verschillende breuken binnen zo'n breukzone ?

Het is bekend dat breuken niet constant actief zijn, maar van nature perioden hebben waarin ze actiever zijn dan andere perioden. Een van de vragen van mijn onderzoek is dan ook om te achterhalen of er perioden zijn dat breuken actiever zijn en waarom dat zo is.