Teksten en figuren gemaakt door drs. Victor Bense
(Vrije Universiteit Amsterdam)
Inleiding De studie naar grondwater in geologische context wordt hydrogeologie
genoemd. Onderzoek heeft laten zien dat breuken een sterke invloed kunnen hebben op de
ondergrondse stroming van water. In het onderzoek in de Geleen Breuk onderzoekssleuf is
hier ook aandacht aan besteed. Rechts is een basaal grondwaterstromingsmodel te zien.
In een systeem van grondwaterstroming door de ondergrond onderscheiden we zogenaamde
infiltratie- en afvoer-gebieden. Infiltratie-gebieden zien we wat hoger in het landschap,
het grondwater komt hier relatief diep voor. Water kan in deze gebieden de grond in
stromen. Afvoer-gebieden vinden we in lager gelegen gedeelten van het landschap, hier komt
grondwater ondieper onder het oppervlak (maaiveld) voor. In die gedeelten van
afvoer-gebieden waar het grondwater helemaal tot aan het maaiveld staat, ontstaan natte
‘kwel’-zones. In kwelzones treedt water aan de oppervlakte en stroomt zo het
systeem uit, dit water kan vervolgens afgevoerd worden in een beek of opgenomen worden
door vegetatie.
Het effect van een breuk op de grondwaterstroming
Een profiel over een breuk laat zien dat de lagen zand en klei die
oorspronkelijk horizontaal zijn gevormd, bij de breuk steil staan. Zachte lagen (klei,
bijvoorbeeld, de blauwe plekken) zijn langs de breuk ‘blijven plakken’ en
uitgesmeerd in plaats van netjes gebroken. Klei laat slecht water door, dus deze kleilagen
zullen ervoor zorgen dat het grondwater moeilijker de breuk kan passeren. Dit fenomeen
wordt kleiversmering genoemd. Het zand buigt niet zoals klei en daardoor vormen zich
kleine breukjes. De doorlatendheid van het zand verandert ook door de vervorming
(deformatie).
In detail is dat goed te zien op de foto links.
Op grond van het normale grondwaterstromingsmodel verwachten we dat in hoger gelegen
gebieden het grondwater ver onder het maaiveld zit. In het gebied de Groote Peel is dat
echter niet zo. Water dat de randbreuk van de Peelhorst niet kan passeren wordt omhoog
gestuwd en zorgt voor een kwelgebied op de Groote Peel, waar de afgelopen 10.000 jaar
hoogveen is ontwikkeld. De structuur als geheel die ontstaat door breukbeweging heeft dus
een belangrijke invloed op de grondwaterstroming. Kennis van hoe dit soort structuren in
elkaar zit en wat hun specifieke invloed is op het grondwatersysteem is daarom zeer
belangrijk als we vraagstukken willen oplossen waarin grondwater een belangrijke rol
speelt.
Rob
Houtgast
De studie naar grondwater in geologische context wordt hydrogeologie
genoemd. Onderzoek heeft laten zien dat breuken een sterke invloed kunnen hebben op de
ondergrondse stroming van water. In het onderzoek in de Geleen Breuk onderzoekssleuf is
hier ook aandacht aan besteed. Rechts is een basaal grondwaterstromingsmodel te zien.
Een profiel over een breuk laat zien dat de lagen zand en klei die
oorspronkelijk horizontaal zijn gevormd, bij de breuk steil staan. Zachte lagen (klei,
bijvoorbeeld, de blauwe plekken) zijn langs de breuk ‘blijven plakken’ en
uitgesmeerd in plaats van netjes gebroken. Klei laat slecht water door, dus deze kleilagen
zullen ervoor zorgen dat het grondwater moeilijker de breuk kan passeren. Dit fenomeen
wordt kleiversmering genoemd. Het zand buigt niet zoals klei en daardoor vormen zich
kleine breukjes. De doorlatendheid van het zand verandert ook door de vervorming
(deformatie). 